انحراف فک یک ناهنجاری استخوانی است که بیشتر در فک پایین مشاهده می‌شود. در حالت طبیعی، خط میانی صورت و مرکز چانه باید در یک راستا قرار گیرند، اما در انحراف فک، پایین یا بالا به سمت راست یا چپ منحرف می‌شود. درمان این مشکل می‌تواند از طریق ارتودنسی یا جراحی فک انجام شود که در این مقاله، کلینیک لبخند به بررسی روش های درمان انحراف فک و اطلاعات مرتبط با آن می‌پردازد.
۷ عاملی که می توانند در بروز انحراف فک موثر باشند؟
۱. ضربه در دوران کودکی: ضربه هایی که در دوران نوزادی یا کودکی وارد می‌شود، ممکن است باعث ایجاد اسکار و عدم تقارن شود. این عدم تقارن در سنین نوجوانی به انحراف و کجی منجر می‌شود.
۲. همی مندیبولار هیپرتروفی: این اختلال که به دلایل ناشناخته، به ویژه در دختران در اواخر نوجوانی رخ می‌دهد، باعث کجی و نامتقارن شدن می‌گردد. این بیماری معمولاً خود محدود شونده است، اما می‌تواند انحراف فک پایین را ایجاد کند.
۳. وراثت: وراثت یکی از عوامل اصلی انحراف فک است. برخی نوزادان ممکن است با مشکلات مادرزادی به دنیا بیایند.
۴. شیفت فانکشنال: تداخل دندان ها در فک بالا و پایین هنگام بستن دهان (مانند کراس بایت) می‌تواند باعث انحراف شود. اگر این نوع انحراف در کودکی تشخیص داده شود، معمولاً با درمان سریع قابل اصلاح است.
۵. ضعف عضلات فک: ضعف یا فلج شدن عضلات یک سمت صورت می‌تواند منجر به افتادگی و انحراف شود.
۶. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی TMJ : این اختلالات که ناشی از مشکلاتی در مفصل یا عضلات اطراف آن هستند، می‌توانند باعث درد و التهاب شوند که نهایتاً به انحراف فک منجر می‌شود.
۷. ناهمواری دندان ها: اگر دندان های فک بالا و پایین به شدت نامرتب باشند، این امر می‌تواند باعث انحراف فک از موقعیت طبیعی خود گردد.
خوشبختانه با پیشرفت های علمی در دندانپزشکی، مشکلات مربوط به انحراف فک با روش های جراحی و ارتودنسی قابل درمان است.
معرفی بهترین روش های درمان انحراف فک
-
درمان انحراف فک بدون جراحی
یکی از این روش ها، ارتودنسی است که با استفاده از وسایل ارتودنسی ثابت و متحرک، وضعیت فک و دندان ها را بهبود می‌بخشد. همچنین، دارو درمانی می‌تواند برای تسکین درد های ناشی از انحراف فک مفید باشد، هرچند در موارد شدید ممکن است کافی نباشد.
علاوه بر این، ورزش و تمرینات خاصی وجود دارد که با تقویت عضلات فک، مانند باز و بسته کردن آرام دهان و استفاده از ابزار های مقاومتی، به بهبود وضعیت کمک می‌کند. در نهایت، ماساژ ملایم نیز می‌تواند به کاهش تنش های عضلانی و بهبود راحتی فرد کمک کند.
-
درمان انحراف فک با جراحی
درمان انحراف فک ممکن است با استفاده از روش های جراحی ضرورت پیدا کند، به ویژه زمانی که روش های غیرجراحی موثر نباشند. انواع جراحی های مورد استفاده شامل آرتروسنتز، که در آن سوزن به مفصل وارد می‌شود تا مایع سینوویال جمع آوری شود، و کندیلوتومی اصلاح شده، که به بررسی مفصل گیجگاهی فکی TMJ از طریق جراحی می‌پردازد، هستند.
همچنین، استئوتومی برای اصلاح بایت باز یا کراس بایت و جراحی کانتورینگ فک و چانه برای تغییر شکل استخوان چانه انجام می‌شود. در برخی موارد، تزریق کورتیکواستروئید یا بوتاکس به منظور تسکین درد های مرتبط با اختلالات TMJ نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
عوارض عدم توجه به انحراف فک
عدم توجه به این بیماری می‌تواند عوارض جدی و ناخوشایندی را برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد. در صورتی که این مشکل درمان نشود، فرد به طور مداوم با درد های مزمن مانند سردرد و درد فک مواجه خواهد شد.
همچنین، مشکلاتی در جویدن غذا ایجاد می‌شود که ممکن است به بیماری های گوارشی منجر گردد. در زمینه گفتار نیز، فرد ممکن است در ادای صحیح برخی کلمات دچار مشکل شود و این امر بر کیفیت ارتباطاتش تأثیر منفی خواهد گذاشت. علاوه بر این، مشکلات تنفسی نیز می‌تواند از عوارض دیگر این وضعیت باشد.
با گذشت زمان، دندان ها نیز به دلیل عدم تراز مناسب، دچار پوسیدگی خواهند شد. در نهایت، این مسائل می‌توانند باعث کاهش اعتماد به نفس فرد شوند و او را از پیشرفت در جامعه و روابط شخصی‌اش بازدارند.
راهکار های موثر و پیشگیرانه جلوگیری از انحراف فک
انحراف فک در برخی موارد قابل پیشگیری است، اما در دیگر موارد ممکن است این امر امکان پذیر نباشد. عوامل مختلفی مانند ژنتیک، عادات نادرست و شرایط پزشکی فرد می‌توانند در این زمینه تأثیرگذار باشند.
رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است؛ مسواک زدن دو بار در روز، استفاده از مسواک مناسب و نخ دندان و همچنین مراقبت منظم از دندان ها می‌تواند به پیشگیری از مشکلات دهانی و انحراف فک کمک کند.
علاوه بر این، پرهیز از عادات بد رفتاری مانند جویدن اشیای سخت یا مصرف غذا های سفت و چسبنده نیز نقش مهمی در جلوگیری از انحراف فک دارد. همچنین، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی وضعیت می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه کمک کند.
در برخی موارد، استفاده از ارتودنسی در دوران کودکی می‌تواند به رشد صحیح فک کمک کرده و از انحراف آن جلوگیری کند. به طور کلی، با رعایت بهداشت دهان، پرهیز از عادات نادرست و مراقبت های پزشکی منظم، می‌توان در بسیاری از موارد از انحراف فک جلوگیری کرد.
درمان انحراف فک پایین با ارتودنسی
اگر یکی از فک‌ها بیش از حد رشد کند یا رشد کمتری نسبت به حد طبیعی داشته باشد، ممکن است منجر به انحراف فک یا ناهنجاری‌های فکی شود. در مواردی که این انحراف خفیف تا متوسط باشد، می‌توان بدون نیاز به جراحی از روش ارتودنسی برای اصلاح آن استفاده کرد. متخصص ارتودنسی ابتدا میزان ناهنجاری را ارزیابی کرده و در صورت امکان، از تکنیک ارتودنسی کاموفلاژ برای درمان انحراف فک پایین بدون جراحی بهره می‌برد.
بهترین سن برای درمان انحراف فک بدون جراحی
امکان درمان انحراف فک بدون جراحی زمانی وجود دارد که ناهنجاری در حد خفیف تا متوسط باشد. در این صورت، می‌توان با استفاده از روش‌های ارتودنسی این مشکل را برطرف کرد. هرچه درمان ارتودنسی در سنین پایین‌تر آغاز شود، نتایج مطلوب‌تر، سریع‌تر و مدت درمان کوتاه‌تر خواهد بود.
به همین دلیل، توصیه می‌شود از سن ۷ سالگی، کودک تحت ویزیت‌های منظم دندانپزشک متخصص اطفال و ارتودنتیست قرار گیرد. این معاینات به شناسایی زودهنگام ناهنجاری‌های فکی و نامرتبی دندان‌ها کمک کرده و امکان اقدام به‌موقع را فراهم می‌کند. با این حال، بهترین سن برای درمان انحراف فک بدون جراحی، به‌ویژه انحراف فک پایین، معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ سالگی است.
مزایای درمان انحراف فک با ارتودنسی
درمان انحراف فک بدون جراحی دارای مزایای متعددی است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش هزینه‌های درمان در مقایسه با جراحی فک
- کاهش مدت زمان درمان نسبت به روش‌های جراحی
- عدم احساس درد و ناراحتی شدید در حین و پس از درمان
- پیشگیری از عوارض احتمالی جراحی فک و دوره نقاهت طولانی آن
جمع‌بندی
در سنین پایین‌تر، بهتر است چکاپ‌های دوره‌ای و منظم دندانپزشکی انجام شود تا در صورت تشخیص هرگونه ناهنجاری فکی یا دندانی، درمان مناسب و به‌موقع آغاز گردد. هرچه درمان ارتودنسی در سنین پایین‌تر انجام شود، نتایج درمان انحراف فک بدون جراحی موفق‌تر خواهد بود. این روش علاوه بر اینکه دوره درمانی را ساده‌تر و کوتاه‌تر می‌کند، از پیچیدگی‌های بیشتر در آینده جلوگیری کرده و عوارض جراحی فک را نیز به حداقل می‌رساند.
سوالات متداول
آیا درمان انحراف فک بدون جراحی امکان‌پذیر است؟
بله، اگر میزان ناهنجاری و انحراف فک در حد متوسط باشد، می‌توان با استفاده از روش ارتودنسی انواع اختلالات فکی، از جمله درمان کج بودن فک پایین و انحراف فک را اصلاح کرد. برای انجام درمان ارتودنسی فک کج، لازم است حتماً با یک پزشک متخصص ارتودنسی مشورت و ویزیت شوید.
آیا همه نوع ناهنجاری فکی در افراد می‌تواند کاندیدای درمان انحراف فک بدون جراحی باشد؟
خیر، ناهنجاری‌های شدید فکی ممکن است با روش ارتودنسی قابل درمان نباشند. زمانی که دوره رشد فک به پایان رسیده و میزان ناهنجاری شدید باشد، درمان انحراف فک بدون جراحی با استفاده از ارتودنسی ممکن نیست و نیاز به روش‌های دیگر خواهد بود.
اگر انحراف فک درمان نشود، چه مشکلاتی ایجاد می‌شود؟
اگر ناهنجاری فکی درمان نشود و انحراف فک بدون جراحی یا با جراحی اصلاح نگردد، علاوه بر تاثیر منفی بر اعتماد به نفس فرد و ایجاد ظاهری ناخوشایند، این مشکل می‌تواند باعث پوسیدگی دندان‌ها، خرابی آن‌ها، ابتلا به عفونت لثه و مشکلات گوارشی شود. همچنین، قرار گرفتن نادرست دندان‌ها روی هم یا کنار هم می‌تواند به مشکلات جدی‌تر در سلامتی دهان و دندان منجر گردد.
