دلایل فرسایش مینای دندان

لایه بیرونی دندان‌های شما از مینای دندان تشکیل شده است، ماده‌ای بسیار سخت که از دندان‌ها در برابر آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی محافظت می‌کند. در واقع، مینا سخت‌ترین بافت بدن انسان است، حتی از استخوان نیز مقاوم‌تر است.

مینای دندان نخستین خط دفاعی در برابر مواد شیمیایی موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها است، اما همین تماس مداوم می‌تواند باعث سایش و فرسودگی آن شود که به این فرآیند، اروژن یا فرسایش مینای دندان گفته می‌شود.

فرسایش مینای دندان ممکن است باعث بروز علائمی مانند ایجاد لکه روی دندان‌ها و حساسیت شود. از آنجا که مینای دندان قابلیت بازسازی ندارد، مراقبت و درمان‌های دندانپزشکی نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت این فرسایش و حفظ سلامت دندان‌ها ایفا می‌کنند. ما سعی داریم در این مقاله از کلینیک لبخند به بررسی دلایل فرسایش مینای دندان و درمان آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

مینای دندان چیست؟

دندان از چهار لایه‌ی متفاوت تشکیل شده است که سخت‌ترین و خارجی‌ترین آن، مینای دندان (Enamel) نام دارد. این لایه فاقد سلول‌های زنده بوده و حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد آن از مواد معدنی مانند کلسیم و فسفات تشکیل شده است که در قالب ساختارهای کریستالی به نام هیدروکسی‌آپاتیت مرتب شده‌اند.

لایه دوم که در زیر مینای دندان و سمان قرار دارد، عاج نامیده می‌شود. عاج پس از مینا، دومین بافت سخت بدن محسوب می‌شود و برخلاف مینا، دارای عصب، رگ و سلول‌های زنده است. به همین دلیل، عاج دندان نسبت به تغییرات دما و تماس با انواع غذاها و نوشیدنی‌ها حساس است.

مینای دندان به‌دلیل نبود سلول‌های زنده، توانایی بازسازی و ترمیم طبیعی ندارد. بنابراین هنگامی که آسیب ببیند، خودبه‌خود ترمیم نمی‌شود. در ادامه به عوامل مؤثر در تخریب آن خواهیم پرداخت.

علائم فرسایش مینای دندان

علائم فرسایش مینای دندان می‌تواند متنوع باشد و معمولاً شامل موارد زیر است:

• افزایش حساسیت نسبت به طعم، بافت و دمای غذا و نوشیدنی‌ها
• ایجاد ترک‌ها و تراشه‌های کوچک روی دندان
• تغییر رنگ دندان‌ها
• بروز تورفتگی‌هایی روی سطح دندان‌ها

اگر هنگام مصرف غذا و نوشیدنی‌های سرد، گرم، اسیدی یا تند دچار درد یا حساسیت شدید شدید و تغییر رنگ دندان‌ها را مشاهده کردید، احتمالاً دچار فرسایش مینای دندان شده‌اید.

دلایل فرسایش مینای دندان چیست؟

فرسایش مینای دندان معمولاً به‌دلیل تخریب مواد معدنی تشکیل‌دهنده آن بر اثر فعالیت اسیدها و باکتری‌ها رخ می‌دهد. عوامل زیر نقش مهمی در اسیدی شدن محیط دهان و کاهش تدریجی مینای دندان دارند:

• مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار
• پیروی از رژیم غذایی پر از نشاسته و قند
• خشکی دهان و کاهش تولید بزاق
• بیماری رفلاکس معده (GERD) و مشکلات گوارشی دیگر
• عوامل ژنتیکی
• مصرف برخی داروها مانند آسپرین و آنتی‌هیستامین‌ها

علاوه بر این موارد، عوامل محیطی مانند اصطکاک، خوردگی و سایش روزانه دندان‌ها به یکدیگر نیز می‌توانند باعث فرسایش مینای دندان شوند. بنابراین حتی اگر رژیم غذایی سالمی داشته باشید، مصرف قند را محدود کنید، دارویی مصرف نکنید و از سلامت کلی خوبی برخوردار باشید، باز هم ممکن است مینای دندان شما دچار تحلیل شود.

عوارض فرسایش دندان

فرسایش دندان در صورت عدم درمان می‌تواند به تدریج منجر به از بین رفتن سطح و ساختار دندان شود. این تخریب ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده و طولانی‌مدت دندانپزشکی مانند پر کردن، روکش، تاج و حتی ایمپلنت داشته باشد. به محض مشاهده علائم فرسایش، شناسایی علت و اصلاح آن اهمیت زیادی دارد.

با گذشت زمان، فرسایش مینای دندان می‌تواند باعث بروز عوارضی از جمله:

• زردی و لکه‌دار شدن دندان‌ها
• حساسیت شدید دندان‌ها
• زبری سطح دندان‌ها
• ایجاد لکه‌های براق روی دندان‌ها
• افزایش احتمال پوسیدگی
• شکستگی دندان‌ها

اسیدهای غذایی اغلب به مواد غذایی و نوشیدنی‌های فرآوری‌شده اضافه می‌شوند. با بررسی برچسب مواد تشکیل‌دهنده، می‌توانید این اسیدها را شناسایی کنید. به ویژه باید مراقب اسیدهای ۳۳۰ (اسید سیتریک)، ۳۳۱ (سدیم سیترات) و ۳۳۸ (اسید فسفریک) باشید که برای مینای دندان مضر هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت راهنمایی‌های تخصصی، با دندانپزشک خود مشورت کنید.

برای درمان و ترمیم مینای دندان آسیب‌دیده چه روش‌هایی وجود دارد؟

اولین نکته مهم درباره مینای دندان این است که وقتی مینا تحلیل می‌رود و ضخامت آن به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، دیگر قابلیت ترمیم طبیعی ندارد. دلیل این موضوع این است که ساختار مینای دندان فاقد سلول‌های زنده است و نمی‌تواند خود را بازسازی کند؛ بنابراین، یک بار که مینا از بین برود، برای همیشه از دست رفته است.

به همین دلیل، در صورت بروز تحلیل مینای دندان، لازم است به دندانپزشک یا متخصص ترمیمی و زیبایی مراجعه کنید تا با روش‌های تخصصی دندانپزشکی، مینای دندان را ترمیم کنند. در ادامه با سه روش اصلی ترمیم و بازسازی مینای دندان آشنا می‌شوید:

1. فلورایدتراپی (اعمال فلوراید موضعی)

فلوراید یک ماده معدنی ارزشمند است که در ساختار دندان‌ها وجود دارد و به تقویت و استحکام مینای دندان کمک می‌کند. زمانی که پوسیدگی یا فرسایش مینای دندان در مراحل ابتدایی باشد، فلورایدتراپی می‌تواند روند تخریب را متوقف کند و به بازسازی نسبی مینای آسیب‌دیده کمک کند. توجه داشته باشید که فلورایدتراپی تنها در مراحل اولیه پوسیدگی مؤثر است و در صورت پیشرفت آسیب، کاربردی ندارد.

2. باندینگ کامپوزیت دندان

کامپوزیت یکی از پرکاربردترین مواد ترمیمی در دندانپزشکی است که برای بازسازی و ترمیم دندان‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود. در این روش، ماده کامپوزیت توسط متخصص ترمیمی به سطح دندان متصل شده و با نور یا حرارت خاصی سفت می‌شود. کامپوزیت بسیار بادوام است و به خوبی به دندان می‌چسبد. این ماده در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و بر اساس رنگ طبیعی دندان‌ها انتخاب می‌شود تا ظاهر طبیعی حفظ شود. باندینگ کامپوزیت، مقرون به صرفه‌ترین روش ترمیم مینای دندان است.

3. ونیرهای دندانی

ونیرها پوسته‌های نازکی هستند که به قسمت جلویی دندان‌ها چسبانده می‌شوند. انواع معروف ونیر شامل لمینت و کامپوزیت ونیر هستند که علاوه بر جنبه زیبایی، برای ترمیم و محافظت از مینای دندان آسیب‌دیده نیز کاربرد دارند.

لمینت دندان: برای نصب لمینت نیاز به تراشیدن بخشی از مینای دندان است تا پوسته‌ها به خوبی بچسبند.

ونیر کامپوزیت: نیازی به تراشیدن مینای دندان ندارد و در مطب دندانپزشک به سطح دندان چسبانده می‌شود.

4. روکش دندان

روکش‌ها پوشش‌هایی به شکل تاج دندان هستند که نزدیک خط لثه روی دندان قرار می‌گیرند. زمانی که مینای دندان به شدت تحلیل رفته باشد و نتوان با روش‌هایی مانند پر کردن، ونیر یا باندینگ کامپوزیت دندان را ترمیم کرد، استفاده از روکش تنها گزینه باقی‌مانده است. دندان‌هایی که تازه عصب‌کشی شده یا بسیار ضعیف هستند معمولاً با روکش محافظت می‌شوند.

5. ارتودنسی دندان

نامرتبی دندان‌ها می‌تواند منجر به خوردگی، تحلیل و فرسایش بیشتر آنها شود، به ویژه اگر مشکلات فکی هم وجود داشته باشد. دندان‌های عقب معمولاً در این شرایط بیشترین آسیب را می‌بینند. برای جلوگیری از این مشکلات و محافظت از مینای دندان، مرتب کردن دندان‌ها با کمک ارتودنسی بسیار موثر است.

برای محافظت از مینای دندان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

علاوه بر مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، راهکارهای متعددی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از فرسایش مینای دندان به کار ببرید. در ادامه چند اقدام ساده و موثر آورده شده است:

۱. رژیم غذایی سالم داشته باشید

از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی و مرکبات پرهیز کنید یا پس از مصرف آن‌ها حتما دهان خود را با آب بشویید. دقت کنید که بلافاصله پس از خوردن این مواد مسواک نزنید، چون این کار می‌تواند فرسایش مینای دندان را تشدید کند و ترمیم آن را دشوار سازد.

۲. انتخاب هوشمندانه میان‌وعده‌ها

تا حد امکان از مصرف میان‌وعده‌های مکرر خودداری کنید و فقط وعده‌های اصلی غذایی را میل کنید. در صورت تمایل به خوردن میان‌وعده، بهتر است از خوراکی‌هایی مانند چیپس، فست‌فود، نان‌های فرآوری‌شده و میوه خشک کمتر استفاده کنید، زیرا این مواد باعث افزایش تولید اسید و نشاسته در دهان می‌شوند که فرسایش مینای دندان را تسریع می‌کند. پس از مصرف این خوراکی‌ها دهان خود را کاملاً با آب بشویید.

۳. مصرف بیشتر آب و مایعات

بزاق نقش حیاتی در حفظ سلامت دهان و دندان‌ها دارد؛ زیرا پلاک‌ها را از بین می‌برد و محیط دهان را خنثی می‌کند. برای افزایش تولید بزاق، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید و از خشکی دهان جلوگیری کنید.

۴. جویدن آدامس حاوی زایلیتول

در فاصله بین وعده‌های غذایی آدامس بدون قند بجوید تا تولید بزاق افزایش یابد. بزاق بیشتر به تقویت مینای دندان کمک کرده و اسیدهای مخرب را کاهش می‌دهد. بهتر است آدامسی انتخاب کنید که حاوی زایلیتول باشد، زیرا این ماده برای دندان‌ها بسیار مفید است.

۵. کاهش مصرف سیگار

سیگار به دلیل وجود نیکوتین و مواد سمی، به طور مستقیم فرسایش مینای دندان را تشدید می‌کند. حتی اگر قصد ترک کامل ندارید، کاهش مصرف سیگار و رعایت بهداشت دقیق دهان و دندان می‌تواند به کاهش آسیب کمک کند.

۶. مشورت با دندانپزشک

بهترین راهنمای شما در حفظ سلامت دهان و دندان، دندانپزشک است. اگر نگران فرسایش یا تحلیل مینای دندان هستید، حتماً با متخصص دندانپزشکی مشورت کنید. همچنین برای کودکان می‌توان در سنین پایین فلورایدتراپی یا فیشورسیلنت انجام داد تا از پوسیدگی و فرسایش مینای دندان پیشگیری شود.

درمان و پیشگیری از فرسایش مینای دندان

اگر فرسایش مینای دندان شما قابل توجه باشد، دندانپزشک می‌تواند با چند روش به شما کمک کند. یکی از روش‌های رایج، باندینگ دندان است. در این روش، ماده‌ای همرنگ دندان به نام رزین روی دندان‌های لکه‌دار یا آسیب‌دیده قرار می‌گیرد. این رزین علاوه بر بازگرداندن رنگ طبیعی دندان، از آن محافظت نیز می‌کند. اگر فرسایش مینای دندان باعث تغییر رنگ دندان‌های جلویی شما شده باشد، باندینگ گزینه‌ای مناسب برای اصلاح ظاهر دندان‌ها است.

در موارد شدیدتر، دندانپزشک ممکن است استفاده از روکش یا تاج دندان را پیشنهاد کند. روکش‌ها به دندان‌های آسیب‌دیده پوششی محافظ اضافه می‌کنند و از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری می‌کنند.

با این حال، بهترین راه درمان فرسایش مینای دندان، پیشگیری از بروز آن است. حتی اگر قبلاً دچار فرسایش شده باشید، با رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و مراقبت‌های منظم می‌توانید از پیشرفت و وخیم‌تر شدن این وضعیت جلوگیری کنید. برای مشاوره با کلینیک دندانپزشکمی لبخند تماس بگیرید.