آبسه دندان Tooth Abscess یکی از مشکلات جدی دهان و دندان محسوب می شود که در آن دندان یا نواحی اطراف ریشه دچار عفونت میشود. این عفونت منجر به تشکیل یک حفره پر از چرک می‌گردد. آبسه دندان می‌تواند در هر سنی، از کودکان تا سالمندان، رخ دهد و معمولاً با درد شدید و مداوم همراه است. این درد ممکن است به گردن، گوش یا سر منتشر شود و معمولاً با علائمی مانند تورم، قرمزی لثه و طعم ناخوشایند در دهان همراه است. آبسه دندان خود به خود درمان نمی شود و برای درمان آن باید به دندانپزشک یا متخصص درمان ریشه (Endodontist) مراجعه کنید. درمان آبسه حاوی خالی کردن چرک (Drainage of Pus)، درمان ریشه (Root Canal Therapy) برای نگهداشتن دندان، یا در موارد حاد کشیدن دندان (Tooth Extraction) است.
در بعضی موارد، مصرف آنتی‌بیوتیک جهت بررسی و کنترل عفونت امری مهم و ضروری است. عدم معالجه و رفع به موقع آبسه می‌تواند در نهایت به گسترش عفونت به بخش های دیگر بدن مثل گردن و سر شده یا حتی ممکن است وارد جریان خون شده و عوارض خطرناکی را ایجاد کند. رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک، بهترین روش برای پیشگیری از آبسه دندان است. ما در این مقاله از کلینیک لبخند با نگاه اجمالی به عوامل ایجاد آبسه دندان و راهکارهای درمانی و پیشگیری از آن می پردازیم.
مهم‌ترین علل ایجاد آبسه دندان
آبسه دندان (Tooth Abscess) زمانی ایجاد میشود که باکتری‌ها از طریق شکاف یا نقطه‌ای ضعیف به دندان یا بافت‌های اطراف آن نفوذ کرده و عفونت ایجاد کنند. موارد مهم و اصلی ایجاد آبسه دندان وجود دارند که در زیربه آن ها اشاره شده است:
-
پوسیدگی شدید دندان
پوسیدگی دندان هنگامی اتفاق میفتد که باکتری‌های دهان، قندی که در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها وجود دارد را تجزیه کرده و اسیدی تولید می‌کند که به مینای دندان (Enamel)، که لایه بسیار مهم و محافظ و خارجی دندان محسوب می شود، هجوم می‌آورد. این روند منجر به نفوذ باکتری به دندان (Pulp) و در نهایت منجر به آبسه در نوک ریشه دندان شود. اگر این عارضه درمان نشود، این عفونت در دهان به استخوان حمایت‌کننده دندان هم آسیب می زند و گسترش می یابد.
-
شکستگی، ترک یا لب‌پریدگی دندان
این مشکلات می‌توانند راهی برای تاثیر باکتری‌ها به پالپ دندان را بوجود می آورند. ترک‌ها یا شکستگی‌ها ممکن است کوچک باشند، اما همین ترک های کوچک می‌توانند محیط را جهت تشکیل آبسه به وجود بیاورند.
-
بیماری لثه
عفونت و التهاب در اطراف دندان که منشا آن جمع شدن پلاک روی لثه و دندان است، سبب بوجود آمدن نواحی عمیق در لثه میشود. با پیشروی این بیماری، این نواحی بستری جهت نفوذ باکتری‌ها به عمق بافت نرم و گاهی استخوان شده و در نهایت به آبسه پریودنتال (Periodontal Abscess) تبدیل می شوند.
-
آسیب به دندان
ممکن است در دندان ما هیچ ترک یا شکستگی دیده نشود، اما می توانند آسیب‌های فیزیکی به پالپ داخلی دندان زده و آن را ضعیف کرده و با عفونت مواجه کنند.
-
عفونت‌های مرتبط با درمان‌های دندانپزشکی
گاهی اوقات، پس از درمان‌هایی مانند عصب‌کشی (Root Canal Therapy)، کشیدن دندان، یا ایمپلنت دندان، ممکن است عفونت در نواحی درمان‌شده ایجاد شود و منجر به آبسه گردد.
-
عفونت در اطراف دندان‌های در حال رشد
در بعضی موارد، التهاب و عفونت در محیط بافت نرم دندانی که در حال رشد و رویش است (مانند دندان عقل)، سبب ایجاد آبسه می شود.
-
بهداشت نامناسب دهان و دندان
عدم رعایت بهداشت دهان، مانند مسواک زدن نادرست یا نامنظم، می‌تواند باعث تجمع پلاک و پوسیدگی دندان یا عفونت لثه شود و در نهایت به آبسه بیانجامد.
-
سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (به دلیل بیماری‌هایی مانند دیابت، درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی، یا شرایط مزمن)، بیشتر در معرض عفونت‌ها، از جمله آبسه دندان، قرار دارند.
این عوامل نشان می‌دهند که مراقبت صحیح از دهان و دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک، و درمان سریع هرگونه آسیب یا عفونت از اهمیت زیادی برخوردار است.
آبسه لثه چه تفاوتی با آبسه دندان دارد؟
آبسه در لثه گاهی به سبب جمع شدن مایع چرکی در بافت لثه ایجاد شده و احتمالا منشا آن از گیر غذایی، پلاک میکروبی یا بیماری لثه می باشد. در حالی که آبسه‌های دندانی به دلیل عفونت ریشه یا عصب دندان ایجاد می‌شوند و معمولا شدت بیشتری دارند.
بهتر است بگوییم، اصلی‌ترین اختلاف این ۲ مشکل در موقعیت عفونت به وجود آمده است. آبسه در بافت نرم لثه تشکیل می شود، اما آبسه دندان به شکل مستقیم ریشه، پالپ و استخوان فک را درگیر این مشکل می‌کنند. عفونت آبسه لثه را می‌توان به کمک راهکارهای خانگی مانند شستشوی دهان با آب نمک، مصرف عسل و زردچوبه، جویدن سیر و روغن میخک برطرف کرد. با این حال، برای مهار کامل عفونت و جلوگیری از عوارض جدی بهتر است جهت درمان آبسه لثه و دندان به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان آبسه دندان
هدف از درمان آبسه دندان، کاهش درد و از بین بردن عفونت است. برای این منظور، دندانپزشک بسته به نوع و شدت آبسه از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌کند:
1- تجویز آنتی‌بیوتیک
گام اول در درمان آبسه دندانی مصرف قرص برای دندان درد و عفونت است. چون منشا اصلی این عارضه از رشد و زیادشدن باکتری‌ها است، دندانپزشک و متخصص جهت بررسی و کنترل و پیشگیری از زیادشدن این نوع عفونت ها، آنتی‌بیوتیک رایجی مثل آموکسی‌سیلین و مترونیدازول تجویز می کنند. عموما مشکل بیشتر افراد بعد از ۴۸ ساعت از استفاده طبق دستور پزشک از آنتی‌بیوتیک کاهش می یابد و در عرض سه تا پنج روز بهبود قابل توجهی مشاهده خواهید کرد. به خاطر داشته باشید، دوره درمان با آنتی‌بیوتیک توسط دستور پزشک مصرف و به اتمام برسانید و از قطع یهویی آن پرهیز کنید.
2- تخلیه آبسه
یکی از روش های تاثیرگذار برای درمان آبسه دندان تخلیه آبسه است که باید زیرنظر دندانپزشک صورت گیرد. پزشک برای این کار، با تیغه استریل یک برش باریک روی آبسه موجود در لثه به وجود می آرود تا چرک و عفونت از آبسه خارج شود و شروع به بهبود کند. در مرحله آخر، موقعیت برش خورده محل آبسه برای از بین بردن کامل باکتری‌ها با محلول منحصربفرد و مخصوص آن ضدعفونی می کند.
3- درمان کانال ریشه
درمان کانال ریشه هنگامی صورت می گیرد که آبسه‌های دندانی به علت پوسیدگی دندان بوجود آمده باشند. در این مورد ، دندانپزشک سوراخی در دندان بوجود می آورد و قسمت عفونی را بیرون آورده تا کانال ریشه را به بهترین شکل مداوا کند. پس از آن فضای خالی آن ناحیه را با مواد مخصوص دندان پر می کند و روی دندان موردنظر روکش می‌گذارد.
4- کشیدن دندان
زمانی که پوسیدگی دندان خیلی زیاد باشد و دندانپزشک نتواند تحت هیچ شرایطی دندان را نگه دارد، فقط کشیدن دندان این مشکل را برطرف و حل می کند. دندانپزشک جهت کاهش درد و پیشگیری از زیادشدن عفونت، دندان پوسیده و خراب و مشکل دار را کاملا از دهان خارج می‌کند. شما پس از مدتی می‌توانید جای خالی دندان را با ایمپلنت اصلاح و پر کنید.
5- برداشتن جسم خارجی
اگر آبسه دندان به جهت وجود جسم خارجی نظیر ایمپلنت یا دندان مصنوعی به وجود آمده باشد، دندانپزشک و متخصص آن را برداشته و عفونت را براحتی خالی می‌کند.
درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت در خانه
برای درمان آبسه دندانی می بایست به دندانپزشک و متخصص مراجعه کنید. ولی اگر به دندانپزشک دسترسی ندارید، می‌توانید به کمک راهکارهای خانگی زیر به صورت لحظه ای درد و تورم صورت را کاهش دهید:
1- روزی سه بار غرغره آب نمک انجام دهید.
2- هر یک ربع، یکبار بروی آبسه دندان کیسه یخ یا کمپرس سردشده نگه دارید.
3- می توانید روغن کنجد با یک یا دو قطره از اسانس پونه کوهی مخلوط کنید و ۱۰ دقیقه روی لثه یا دندان ملتهب قرار دهید.
4- سعی کنید یک حبه سیر له شده را به شکل خمیری درآوورده و آن را روی قسمت عفونتی اطراف آبسه قرار دهید.
5- عصاره گیاه آلوئه‌ورا را برای کاهش درد و بهبود آبسه روی لثه و دندان دردناک بگذارید.
6- به کمک یک پنبه استریل یا یک گوش پاک کن، شنبلیله دم‌کرده را روی محل آبسه چند دقیقه بمالید.
7- روزی سه بار دهان و دندان خود را با دم‌کرده آویشن شستشو دهید.
8- جوش شیرین را با مقدار کمی آب ترکیب کرده تا حالت خمیری پیدا کند، سپس آن را به مدت ۱۰ دقیقه روی آبسه لثه بگذارید.
9- یک پنبه استریل را به روغن میخک آغشته کنید و روی آبسه‌های دندانی بگذارید.
برای پیشگیری از آبسه دندان چه کار کنیم؟
برای حفظ سلامت دندان‌ها و لثه خود سعی کنید نکات زیر را رعایت کنید:
- سعی کنید هر چند وقت یکبار، پیش دندانپزشک و متخصص بروید تا دندان های شما را معاینه و چکاپ کند.
- دندان‌های خود را حتما حداقل ۲ بار در طی شبانه روز، و به مدت ۲ دقیقه با خمیردندان فلوراید دارد مسواک کنید.
- مسواک خود را حتما هر 2 تا 3ماه تعوض کنید و از مسواک نو استفاده کنید.
- برای تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها و لثه که به سختی قابل دسترس هستند، نخ دندان بکشید.
- اگر در دهان خود، دندان لق یا ترک‌خورده و یا شکسته دارید، به سرعت و در نزدیک ترین زمان ممکن، به دندانپزشک مراجعه کنید.
- مصرف غذاها و شیرینی و نوشیدنی شیرین و پر از قند را حدالامکان کم و کمتر کنید. زیرا شیرینی‌جات و آبمیوه های سرشار از قند، در نهایت به ایجاد حفره در دندان منجر شده و امکان ابتلا به آبسه را زیاد و زیادتر می کنند.
- به هیچ عنوان مواد غذایی سفت و محکم مثل بادام درختی و پسته را با دندان خود نشکنید.
کلام آخر
آبسه های دندانی از مشکلات شایع دهان و دندان است که اگر در اسرع وقت درمان نشود، عوارض جدی مثل زیادشدن عفونت و آسیب به استخوان فک ایجاد می‌کند. این عارضه که عموما با درد، قرمزی، التهاب و تورم همراه است، در نوک ریشه دندان یا روی لثه نمایان می شود. مواردی نظیر پوسیدگی شدید دندان، ترک یا شکستگی دندان و بیماری لثه نقش بسیار مهمی در ایجاد آبسه دندان دارند.
ما در کلینیک لبخند تلاش کردیم در این مقاله شما را با علل، علائم و روش‌های درمانی این عارضه آشنا کنیم. اگر در این مورد سوالات بیشتری دارید، می‌توانید به وب‌سایت کلینیک لبخند سر بزنید و از بهترین پزشکان متخصص و باتجربه کلینیک لبخند مشورت بگیرید.
سوالات متداول
1- معمولا بعد از چند روز آبسه دندان بهبود می یابد؟
به طور معمول چند هفته طول می‌کشد تا حساسیت و تورم ناشی از آبسه‌های دندانی کاملا برطرف شوند.
2- چطور آبسه دندان را تخلیه کنیم؟
به هیچ‌وجه خود فرد دچار عارضه یا اطرافیان وی نبایست برای تخلیه آبسه اقدام کنند؛ چون این کار به تخصص دندانپزشک احتیاج دارد و می بایست توسط متخصص و با به کارگیری ابزار مخصوص صورت گیرد.
3- آیا آبسه دندان سبب تورم صورت میشود؟
ایجاد عفونت عموما همراه با التهاب و تورم و درد در آن ناحیه است. اگر شدت آبسه خیلی زیاد باشد، احتمال اینکه این عارضه به فک و تورم صورت سرایت کند بسیار زیاد است.
